Jednym z ważnych celów w życiu człowieka jest satysfakcja z efektów produktywnej pracy - zaplanowanej i zorganizowanej przez racjonalny umysł. Kreatywność i uzyskiwanie korzystnych rezultatów z podjętych przedsięwzięć umożliwia człowiekowi przeżycie w świecie pełnym zmian, niedoborów zasobów i niebezpieczeństw. Inteligentne planowanie pozwala na unikanie cierpienia i radzenie sobie z spotykanymi trudnościami. Esencją zadowolenia z własnej pracy jest właśnie poczucie skuteczności i przydatności.

Proces tworzenia w głównej mierze jest uzależniony od przyjętej filozofii i zaangażowania danej osoby - człowiek zmotywowany z pozytywną wizją świata osiągnie zdecydowanie lepsze efekty niż osoba bez poczucia sensu, wiary w siebie i postrzegająca świat jako za trudny do zrozumienia chaos. Jedną z filozofii, które mogą pomóc wytyczyć ścieżkę podejścia do życia i pracy, może być obiektywizm - czyli tak zwana filozofia życia na ziemii.

Ten post będzie trochę mniej techniczny, wręcz zero-techniczny - choć jako całość może trochę zmienić podejście do mniej miękkich spraw. Myślę, że może pozwolić zauważyć, że u źródła spraw czysto technicznych często leży podłoże ludzkie, miękkie - bo to my, inżynierzy, tworzymy technologię.

Postaram się przybliżyć, czym jest obiektywizm, jakie cechy promuje i jak mogą się przydać one w pracy w IT. Zwrócę też uwagę na pułapki myślenia, w które można wpaść, zbyt mocno przywiązując się do dosłownego znaczenia wzorców osobowych w powieściach Ayn Rand - twórczyni tej filozofii.

Na wstępie chciałabym zaznaczyć, że nie posiadam zaawansowanej wiedzy naukowej na temat filozofii ani psychologii, podejmuję temat jako laik na podstawie własnych przemyśleń i doświadczeń. Osobiście sama lubię analizować w jaki sposób działają ludzie - w jakie wzorce myślowe wpadli lub jakie archetypy mogli przyjąć. Myślę, że pomimo mojej amatorskiej analizy, nikogo nie zniechęcę do tematu, który może być ciekawy. Z góry zachęcam do pogłębiania wiedzy na ten temat.

Skąd pomysł na post?

Są w życiu tacy pisarze, których się nie zapomina. Pod koniec czytania książki wywołują ten moment, gdy nabiera się głębszy oddech i jedynie co pojawia się w głowie to uczucie podziwu, szacunku, zrozumienia. Przez następne dni pozostaje myślenie o tym, co się przeczytało, w głowie nawracają dogłębne analizy w losowych sytuacjach i dochodzenie do coraz głębszych przemyśleń.

Pojawia się nowy wymiar, na który wcześniej nie zwracało się uwagi, a sprawiający, że w życiu dostrzega się więcej. Tak właśnie miałam po Atlasie Zbuntowanym i później Cnocie Egoizmu. Te dwie książki i cała wyłożona w nich wykładnia obiektywizmu i racjonalnego egoizmu zmieniły moje życie na lepsze. Poukładały wiele spraw, które wcześniej nie były dla mnie intuicyjne czy jednoznaczne, szczególnie w kwestii planowania, wartościowania i dokonywania wyborów. Poczułam też wieloletni, głęboki przypływ inspiracji i motywacji do poznawania świata i czynienia go lepszym. Można powiedzieć, że obiektywizm przetarł mi szlaki na przyszłość, zrozumiałam czym dla mnie jest sens życia i finalnie umiem sprecyzować, do czego dążę.

Dzięki wejściu w głębię obiektywizmu, moje życie zaczęło działać jak na autopilocie. Często naturalnie wartościuję sprawy i rzadko mam różnego rodzaju dysonanse. Filozofia Rand pozwoliła mi zrozumieć, że w hierarchii poznawczej rozum zawsze powinien stać powyżej emocjami.

“Jeśli część pani niepewności stanowi konflikt pomiędzy sercem a umysłem, proszę się kierować umysłem.” John Galt, "Atlas Zbuntowany" Ayn Rand

Nie chodzi natomiast o całkowitą negację emocji, tylko podporządkowanie ich rozumowi. Wiele emocji jest integralnych z rozumem i tym, kim jesteśmy. Niekiedy po prostu pojawia się nieoczekiwany szum emocjonalny, którego genezę trzeba zrozumieć i wykryć.

Zrozumienie dlaczego mózg reaguje na dane zdarzenie w konkretny sposób. Poznanie źródła tych emocji - skąd się wywodzą, jakie mają podłoże. Ułatwia to pracę, współpracę i zrozumienie innych osób, rozwijanie siebie i podejmowanie trudnych decyzji.

Ayn Rand

Parę słów o Ayn Rand

Twórczynią wymienionych wyżej dwóch książek była (tak, to kobieta) Ayn Rand, znakomita rosyjska pisarka i filozof. Okres jej twórczości i aktywności w mediach przypadał na XX wiek, dokładniej od 1932 do jej śmierci w 1982.

W młodości interesowała się filozofią, w szczególnosci inspirowała ją filozofia arystotelejska, której elementy można dostrzec w jej dalszej twórczości. Okres dorastania autorki przypadł na czasy rewolucji komunistycznej. Sama jej rodzina również padła ofiarą rewolucjonistów - ich dorobek życia został skonfiskowany przez bolszewików. Te straszne doświadczenia pozwoliły jej dostrzec, jak ówczesny ustrój krzywdził i niszczył życia ludności Rosji. Zdecydowanie wpłynęło to na jej awersję do kolektywizmu.

Po emigracji do USA jej kariera rozkwitła i mogła skupić się na swobodnym pisaniu. W jej dorobku są głównie powieści, ale również zajmowała się pisaniem scenariuszy i esejów. Pomimo rozległej wiedzy na temat filozofii, nie potrafiła się z żadną w pełni utożsamić, dlatego zaczęła tworzyć swój własny system filozoficzno-moralny, czyli obiektywizm. Dużą inspiracją był też jej mąż, Frank O'Connor, który wpasowywał się w jej etos moralny i jak sama twierdziła, mógł być inspiracją dla niektórych postaci jej powieści:

“Every hero was modeled after him,” Miss Rand said. “I sometimes took an entire monologue from him and slipped it into my book. When 1 couldn't think of a title for one of my novels, he did. He told the whole story in two words.” Mr. D'Connor's two‐word title was “Atlas Shrugged.” Ayn Rand, NY. Times, “Charles Francis O'Connor, Artist, Husband of the Writer Ayn Rand”, 1979

Czym jest obiektywizm?

Jest to system filozoficzny, oparty na indywidualizmie, racjonalnym egoizmie oraz wolności jednostki. Według Rand, świat jako aktualna rzeczywistość, jest niezależny od świadomości, poglądów i emocji człowieka. Prawda jest jedyna i absolutna, “dwa plus dwa równa się cztery.“. Różnice percepcyjne nie zmieniają istoty rzeczy. Dany materiał w danym momencie zawsze jest tym samym materiałem, niezależnie od poglądów obserwatora. Człowiek może wydawać jedynie racjonalne osądy, w oparciu o prawa natury, wiedzę i naukę, a tym samym dążyć do prawdy.

Samą wiedzę człowiek powinien pozyskiwać zarówno przez empiryzm, jak i racjonalizm - nie muszą one między sobą kolidować. Zdobywając doświadczenie empiryczne można dojść do nowych racjonalnych wniosków i odkryć.

Choć ten system z pozoru brzmi bardzo chłodno, nie unika on kwestii emocji i potrzeb człowieka. Trzeba jednak przyznać, że ma trochę inne podejście niż filozofie emocjonalno-centryczne, w których emocje determinują kodeks etyczny. W obiektywizmie etyka jest pochodną praw naturalnych człowieka, a jego celem jest osobiste szczęście.

Drogą do tego stanu jest zaspokojenie racjonalnych potrzeb - od tych najniższych (fizycznych, takich jak sprawy przeżycia), do tych wyższych - romantyczna miłość, realizacja w pracy i pasjach, zachwyt nad sztuką.

Należy zaznaczyć, że samo dążenie do szczęścia nie może być irracjonalnymi zachciankami, nie może też nikogo krzywdzić ani odbierać mu wolności.

Philosophy for Living on Earth

Teraz już można zrozumieć, dlatego obiektywizm uzyskał określenie filozofii życia na ziemii. Wynika to z silnego ugruntowania życia człowieka do życia doczesnego. Życia dla teraźniejszości i przyszłości, na świecie jaki jest i będzie. I tak, tutaj nastaje najbardziej główny temat tego artykułu czyli - czego można się nauczyć z filozofii obiektywistycznej? Na jakie sfery życia może wpłynąć?

Satysfakcja z pracy i wyznaczona wizja na przyszłość

Obiektywizm przykłada dużą wagę do kwestii pracy, jako jednego z celów w życiu. Praca jest szczególnym sposobem dążenia do szczęścia, ponieważ widok jej efektów powoduje poczucie dumy, skuteczności i przydatności. W niektórych przypadkach może wpłynąć na rozwój nauki i przyszłych pokoleń, co wzmaga to poczucie. Osoby, z którymi współpracuje się nad dziełem w imię wspólnego celu, to też często pasjonaci. Takie otoczenie synergicznie dostarcza większej motywacji, ciekawych rozmów i miłych wspomnień.

Największe znaczenie ma tutaj praca, w niej bowiem kształtuje się fundamentalne poczucie kontroli nad egzystencją — poczucie skuteczności — które umożliwia dopiero radość z innych wartości. Człowiek, którego życiu brak ukierunkowania czy zadania, człowiek, któremu brak twórczego celu, z konieczności czuje się bezradny i bezsilny, a więc i niezdolny do kształtowania życia. Niepodobna zaś, by taki człowiek cieszył się życiem. Nathaniel Branden, Cnota Egoizmu

Koncept Piramidy Maslowa głosi, że potrzeby człowieka są nieskończone i kiedy jedna zostaje zaspokojona, to pojawia się następna. Tworzy to rytm życia, naturalną siłę, która napędza człowieka i nie pozwala na stagnację. Dzięki temu osoba może pokochać swoje życie, co w połączeniu z szacunkiem do siebie i innych ludzi powoduje poczucie pełnej satysfakcji z niego.

Jedną z oznak szacunku, jaki żywi do siebie człowiek, który uważa świat za otwarty dla jego wysiłków, jest głęboka przyjemność z twórczej pracy umysłu. Radość życia jest nieustannie wspomagana przez nieustający zapał do rozszerzania wiedzy i umiejętności, zapał do myślenia, stawiania przed sobą nowych zadań, zmagania się z przeszkodami i pokonywania ich. W ten sposób rodzi się duma ze stale wzrastającej skuteczności. Nathaniel Branden, Cnota Egoizmu

Środowisko w pracy w IT ma szczególnie dużo nowych wyzwań. Często pojawiają się nowe problemy, z którymi trzeba sobie radzić i planować rozwiązania. Codziennie spotykamy nowoczesne technologie, które fascynują i mogą zmienić świat branży technologicznej na lepsze. To świetna dziedzina dla osób, które kochają się rozwijać i czują z tego dużą satysfakcję.

Epistemologia - poszukiwanie przyczyn

Krótka definicja epistemologii (z wikipedii 💖 ):

“Dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie. "

Według racjonalnej epistemologii, centralnym narzędziem poznania człowieka jest rozum, a świat jest obiektywny - niezmienny od percepcji. Z tego powodu pytanie “dlaczego?” powinno być stawiane za każdym razem, gdy jest potrzeba poznania sedna wszystkich problemów i dojścia do prawdy absolutnej.

Cała technologia składa się z fizyki, matematyki i logiki, a te nauki są obliczalne, mierzalne, deterministyczne (mam na myśli nauki w wariancie klasycznym). Każdy układ jest zaprogramowany z góry, na podstawie danych wejściowych i konkretnego stanu, można przewidzieć z dużym prawdopodobieństwem, jaki będzie wynik końcowy.

Kluczowym momentem w życiu inżyniera jest nabycie świadomości, że cały system informatyczny to tylko wielka mapa, a nie “czarna skrzynka”. Każde zdarzenie da się zreprodukować - do tego potrzebna jest umiejętność szukania wiedzy i debugowania. Bardzo ważne są też toole do observability (metryki, logi, profilery), szczególnie w zaawansowanych problemach technicznych - bez nich można tylko gdybać, co się wydarzyło. Z tak otwartym umysłem i przydatnymi narzędziami dużo łatwiej przejść do poszukiwania przyczyn i rozwiązań.

Dążenie do prawdy i pewność siebie

Tu zdecydowanie można skłonić się ku sprawie projektowania technicznego i dyskusji. Mogą zdarzyć się sytuacje, że dana osoba może wykorzystać swoje wyższe stanowisko (np. urzędnik w instytucji państwowej) do wywarcia nacisku i narzucenia swojego zdania, mimo że mamy względem tego uzasadnione wątpliwości. Zadaniem obiektywisty jest zachowanie pewności siebie pomimo nacisku i podejmowanie prób dążenia do prawdy:

toczenie merytorycznej dyskusji opartej na szacunku,
zadawanie odpowiednich pytań,
próba uświadomienia o skutkach
wspólne wypracowanie najlepszych rozwiązań

Dążenie do prawdy eksponuje zwracającego uwagę na krytykę i powoduje ryzyko ponoszenia konsekwencji, dlatego konieczne jest wyważenie stosunku korzyści do potencjalnych strat. Czasem nie warto. Ale czasem tak!

Racjonalny egoizm

Ważna notatka: Chciałabym z góry uprzedzić złe skojarzenia, w tym kontekście egoizm to pogląd, że każdy powinien realizować swoje potrzeby samodzielnie, zgodnie z jego hierarchią wartości i kodeksem moralnym opartym na braku agresji. Racjonalny egoizm koliduje z potoczną definicją egoizmu - według której egoista krzywdzi ludzi, tutaj nie ma to miejsca. Racjonalny egoista MUSI uwzględniać prawa naturalne innych i umowy, jakie zawarł.

Ayn Rand w swojej filozofii stworzyła nowy termin - racjonalny egoizm. To system etyczny opierający się na rozumie i racjonalnym dążeniu do własnego dobra. Ważnym kryterium decyzyjnym jest racjonalność i hierarchia wartości danej osoby, według racjonalnego egoizmu nie należy poświęcać wyższej wartości w imię wartości niższej lub jej braku. Jeśli coś nie jest w interesie egoisty, to poświęcenie się powinno zostać uzasadnione, na przykład na podstawie cnót danej osoby.

“Konflikt pomiędzy egoizmem i altruizmem polega na odmiennych odpowiedziach na to pytanie. Egoizm utrzymuje, że człowiek jest celem samym w sobie, altruizm — że człowiek jest narzędziem do realizacji celów innych ludzi. Egoizm jest zdania, iż moralnie wartościowe jest to, aby z poczynań korzystała osoba, która je podejmuje, altruizm upatruje moralnej wartości w tym, iż działanie jest korzystne dla kogoś innego niż działająca osoba. “ - Nathaniel Branden, Cnota Egoizmu

Racjonalny egoizm może być bardzo przydatny przy rzeczach typu negocjowanie własnych warunków w pracy - na przykład adekwatna pensja, nie zgadzanie się na poświęcanie zdrowia kosztem pracy. To też dbanie o siebie i o swój work-life balance.

To może być umiejętność negocjowania warunków biznesowych lub odrzucania zbyt dużej ilości zadań, które nie należą do domeny i interesu zespołu. Racjonalny egoista powinien umieć wartościować, które zadania są rzeczywiście ważne, a na które jest wywierana bezpodstawna presja. Przykładowo (to wymyślony przykład!!), odrzucanie tworzenia potencjalnego długu technicznego w związku z nieprzemyślaną decyzją UX designera. Przed oczami racjonalnego egoisty może się pojawić wizja marnowania dużej ilości czasu developera i stresowania swojego zespołu w imię nieprzemyślanej decyzji.

Egoizm nie musi być samolubny, jeśli dane osoby są dla kogoś ważne, to może je cenić mocniej niż siebie - np. swoje dziecko - i byłby zdolny poświęcić się w jego imieniu. Można zauważyć, że ktoś w pracy ma zbyt dużo zadań i zaproponować pomoc w ich realizacji. Egoizm nie wyklucza ludzkiego podejścia i dobroczynności względem innych - ważne tutaj jest wartościowanie.

Pułapki “obiektywizmu”

Przez błędne zrozumienie niektórych koncepcji obiektywizmu można wpaść w kilka pułapek spowodowanych niecałkowitym zrozumieniem tej filozofii.

Pracoholizm / Wypalenie zawodowe

Główni bohaterowie powieści Rand często byli w pełni oddani pracy. Dagny Taggart z Atlasu Zbuntowanego, pracująca do wyczerpania sił jako menadżerka kolei, które były na skraju upadku. Howard Roark z książki Źródło, żyjący tylko dla realizacji artystycznych wizji swoich budynków.

Przez większość fabuły byli oni pracoholikami, którzy oparli całkowicie swoją wartość o pracę. Przeczytanie którejś z książek w połowie albo po prostu zbyt dosłowne rozumienie zachowania tych postaci, może wywołać iluzję, że są wzorcami do naśladowania. Przyjęcie i naśladowanie takiego wzorca w połączeniu z upartą osobowością może prowadzić do zbyt wysokich oczekiwań wobec siebie i powolnego wypalenia zawodowego.

Depresja

Obiektywista z złudnym poczuciem, że może zmienić dosłownie całe zło na świecie - a jednocześnie zawsze trafiający na mur, w pewnym momencie się złamie. Niektórych rzeczy po prostu nie da się zmienić. Pewnym rzeczom nie da się zapobiec. Nawet będąc najlepszym, nie zmienisz przeszłości. Overthinking.

Próba walczenia z wiatrakami kończąca się zawsze niepowodzeniem i poczucie bycia w klatce nieuchronnie zbliża umysł do popadania w depresję.

Nie każdy jest taki jak Ty

Świat racjonalnego egoisty jest prosty - dla niego jest oczywiste, że wybierze lepszą rzecz niż gorszą. Będzie cenił bolesną szczerość ponad słodką sztucznością. Naturalnie będzie szukał osób z wyższymi cnotami. Upatruje w swoich przyjaciołach autorytetu, wzorców.

Problem jest w tym, że część ludzi zupełnie nie zwraca uwagi na te kryteria i bazuje tylko na emocjach / wygodzie (?). W każdym razie, można próbować być najlepszym, stawać na głowie, rozwijać się - a osoba, na której Ci zależy i tak nie zwróci uwagi.

Wyzwolenie

Z wyżej wymienionymi pułapkami można walczyć. Dobrym lekarstwem na te rzeczy to lekkie obniżenie oczekiwań i nabranie pokory. Nie idealizowanie siebie jako centrum wszechświata. Zrozumienie, że świat nie oczekuje bycia herosem, a ciało i mózg nie są ze stali. Zrozumienie, że jest się człowiekiem i ma się ludzkie ograniczenia. To też cnoty, których trzeba się nauczyć.

Podsumowanie

Melancholijny koniec, ale nie chciałam przekoloryzować i idealizować każdego aspektu obiektywizmu. To nie jest cukierkowa filozofia, gdzie są odgórne założenia, że wszystko będzie zawsze dobrze / albo, że będzie zawsze źle. Obiektywizm to coś pomiędzy, szarość. Nie szarość z czerni i bieli - a zmieszania wielu kolorów. Ot taka rzeczywistość.

Szczęście, rozum i sens oddają istotę filozofii życia na ziemi – życie, z otwartym umysłem, uzyskiwaniem osiągnięć i przyjemnościami. Branie szczęścia garściami z aktualnych chwil, stanie z uniesioną głową skierowaną w kierunku przyszłości. W rozwoju w IT obiektywizm może pomóc w doskonaleniu siebie i rozwiązywaniu problemów.

Życzę każdemu, by mógł poczuć tę radość związaną z odkryciem swojej drogi i dużo sił, które pozwolą na realizację swoich celów. 🔥

Szczęśliwego Nowego Roku w 2022

Obiektywizm a rozwój w IT